In de APV (algemene plaatselijke verordening) staan wettelijke regels op gemeentelijk niveau. In de APV staan regels die de gemeente(raad) zelf kan stellen.

Het is niet mogelijk om in een APV regels te stellen die al zijn opgenomen in landelijke regels.

De gemeente is bevoegd de regels uit de APV te handhaven. Vaak heeft de burgemeester of het college van de burgemeester en de wethouders deze bevoegdheid.

Op overheid.nl bij 'regelingen van gemeenten' is de Algemene Plaatselijke Verordening in uw buurt te bekijken. Zoek op postcode en met als zoekterm: 'algemene plaatselijke verordening'

In een besluit tot een last onder dwangsom of bestuursdwang wordt een termijn gesteld. Binnen deze termijn kan de overtreding ongedaan worden gemaakt zonder dat een dwangsom moet worden betaald of de gemeente zelf een einde laat maken aan de overtreding.

Is er sprake van spoed dan kan een korte of zelfs geen begunstigingstermijn worden gesteld.

Een besluit is een schriftelijke beslissing van de gemeente. Een besluit wordt ook wel een beschikking genoemd. Een besluit is gericht op een gevolg. Een handhavingsbesluit is erop gericht dat de overtreding ongedaan wordt gemaakt.

Tegen een besluit kan bezwaar worden gemaakt. In spoedsituaties kan naast bezwaar ook de rechter om een spoeduitspraak worden gevraagd (= verzoek om een voorlopige voorziening).

In een bestemmingsplan zijn de gebruiksmogelijkheden van gronden én bouwwerken vastgelegd. Zo is in het bestemmingsplan na te gaan waar woningen, bedrijven, horeca etc. zijn toegestaan.

Ook zijn in het bestemmingsplan de bouwmogelijkheden opgenomen. Dit betekent dat in het bestemmingsplan is vastgelegd waar mag worden gebouwd, wat de bouwhoogte is etc.

Bestemmingsplannen worden door de gemeente(raad) vastgesteld. Binnen een gemeente zijn er vaak meerdere bestemmingsplannen.

Tegen het gebruik van een stuk grond of een bouwwerk in strijd met het bestemmingsplan kan handhavend worden opgetreden. Ditzelfde geldt voor bouwen hoger dan is toegestaan of buiten bouwvlakken etc.

Onder voorwaarden kan van een bestemmingsplan worden afgeweken.

Op ruimtelijkeplannen.nl zijn de bestemmingsplannen in uw buurt te bekijken.

Tegen een besluit kan bezwaar gemaakt worden. Een bezwaar moet schriftelijk en per post worden ingediend. In de brief geeft u aan waarom u het niet eens bent met het besluit.

Op basis van het besluit en uw bezwaar neemt de gemeente een nieuw besluit (beslissing op bezwaar).

Het bezwaar moet binnen zes weken na verzending van het besluit worden ingediend. Na deze termijn wordt het bezwaar niet (of zelden) meer in behandeling genomen. Het besluit blijft dan gewoon gelden. Vergewis u er om die reden van dat het bezwaar binnen zes weken is ingediend door het bezwaar aangetekend te versturen dan wel door een tijdige ontvangbevestiging van de gemeente.

Na het insturen (indienen) van uw bezwaar wordt u in de meeste gevallen uitgenodigd om uw bezwaar mondeling toe te lichten. Om een beslissing te nemen op het bezwaar laat de gemeente zich vaak adviseren door een bezwaarschriftencommissie. De mondelinge toelichting is in dat geval in de vorm van een hoorzitting bij de bezwaarschriftencommissie. De bezwaarschriftencommissie adviseert de gemeente; de bezwaarschriftencommissie beslist zelf niet.

Het college van burgemeester en wethouders is er voor het dagelijks bestuur van de gemeente.

In de praktijk is het college van burgemeester en wethouders meestal het 'bevoegd gezag' om handhavend op te treden.

Bouwen of gebruiken in strijd met de regels kan er toe leiden dat de gemeente gaat handhaven.

Bij handhaving schrijft de gemeente aan om het strijdige bouwen ongedaan te maken of het strijdige gebruik te staken.

De gemeente kan het ongedaan maken van een overtreding afdwingen door het opleggen van een last onder dwangsom of het toepassen van een last onder bestuursdwang.

In handhavingsbeleid(stuk) wordt beschreven hoe de gemeente de handhaving wil gaan oppakken.

In de praktijk zijn er altijd meer overtredingen dan er juridische handhavingscapaciteit is. Om die reden kunnen er in het handhavingsbeleid prioriteiten zijn gesteld. In de meeste gevallen is veiligheid de eerste prioriteit: brand- en bouwveiligheid, kinderopvang etc.

In het handhavingsbeleid kan ook worden beschreven op welke wijze de gemeente wil gaan handhaven. Zo kan voor een bepaalde overtreding een standaard hoogte van een dwangsom zijn vastgesteld.

Na de constatering van een overtreding moet de handhavingsjurist aan de slag. Dit kan zijn aan de kant van de gemeente of die van de (vermeende) overtreder.

Een handhavingsjurist is gespecialiseerd in het bestuursrecht; in het bijzonder de bestuursrechtelijke handhaving.

De handhavingsplicht is een vast onderdeel in uitspraken van de Raad van State (= hoogste rechter) in handhavingszaken. De handhavingsplicht gaat er vanuit dat tegen alle illegale situaties handhavend dient te worden opgetreden.

In de praktijk is de handhavingsplicht een juridische fictie. Het is voor de gemeente namelijk onmogelijk om tegen alle illegale situaties handhavend op te treden. Toch is het voor de gemeente vaak wel dé motivering om handhavend op te treden.

Slechts in die gevallen dat de gemeente niet ook tegen echt gelijke gevallen handhavend optreedt, kan een beroep op het gelijkheidsbeginsel slagen.

Voor bouwen en gebruiken gelden regels. Het kan zijn dat er wordt gebouwd of gebruikt in strijd met de regels. In dat geval kan de gemeente worden gevraagd om hier handhavend tegen op te treden.

Is er geen vergunning voor het bouwen of gebruiken verleend óf niet alsnog te verlenen dan heeft de gemeente (in beginsel) een handhavingsplicht. De gemeente kan de overtreder dwingen om het bouwen of gebruiken ongedaan te maken. Hiertoe kan de gemeente een 'dwang'besluit nemen.

Het schriftelijke verzoek tot handhaving is een verzoek om een besluit. De gemeente moet hier op reageren.

Het kan zijn dat er (alsnog) wel een vergunning is verleend voor het bouwen of gebruiken. In dat geval kan mogelijk nog bezwaar tegen de vergunning worden gemaakt.

In de praktijk blijkt dat ook een geslaagd handhavingsverzoek niet alle problemen oplost. Het komt bijvoorbeeld voor dat een handhavingsverzoek wordt ingezet bij een burenruzie. De vraag is dan relevant of ?het einde van de overtreding een oplossing of een doel op zich is ?

De officiële invordering van dwangsombedragen begint met een invorderingsbesluit.

Het invorderingsbesluit is een schriftelijk besluit van de gemeente waarin gemotiveerd staat waarom de dwangsom moet worden betaald. Dit is het geval wanneer na de begunstigingstermijn, zoals gesteld in de last onder dwangsom, de overtreding niet ongedaan is gemaakt. Dit wordt ook wel het 'verbeuren' van de dwangsom genoemd.

Ook tegen een invorderingsbesluit kan bezwaar worden gemaakt. In spoedsituaties kan naast bezwaar ook de rechter om een spoeduitspraak worden gevraagd (= verzoek om een voorlopige voorziening).

De officiële invordering van de kosten van de uitvoering van bestuursdwang begint met een kostenvastellingsbesluit.

Het kostenvastellingsbesluit is een schriftelijk besluit van de gemeente waarin gemotiveerd staat welke kosten de gemeente heeft gemaakt als uitvoering van het bestuursdwangbesluit. De gemeente kan over gaan tot de uitvoering van het bestuursdwangbesluit wanneer na de begunstigingstermijn, zoals gesteld in de last onder bestuursdwang, de overtreding niet ongedaan is gemaakt. De gemeente gaat dan bijvoorbeeld over tot het laten slopen van een illegaal bouwwerk. De sloopkosten worden dan in rekening gebracht bij de overtreder.

Overigens is het alleen mogelijk de kosten van bestuursdwang in rekening te brengen bij de overtreder wanneer dit in het bestuursdwangbesluit is genoemd.

Ook tegen een kostenvastellingsbesluit kan bezwaar worden gemaakt. In spoedsituaties kan naast bezwaar ook de rechter om een spoeduitspraak worden gevraagd (= verzoek om een voorlopige voorziening).

Met een last onder bestuursdwang kan een gemeente afdwingen dat een bouwwerk wordt verwijderd, gebruik wordt gestaakt etc. Is na de gestelde termijn de overtreding niet ongedaan gemaakt dan kan de gemeente (op kosten van de overtreder) een einde maken aan de illegale situatie. In spoedsituaties kan mogelijk geen of een zeer korte termijn worden gesteld.

Een last onder bestuursdwang is een besluit. Tegen dit besluit kan bezwaar worden gemaakt. In spoedsituaties kan naast bezwaar ook de rechter om een spoeduitspraak worden gevraagd (= verzoek om een voorlopige voorziening).

De officiële invordering van de bestuursdwangkosten begint met een kostenvaststellingsbeschikking.

Voordat een gemeente besluit tot een last onder bestuursdwang zal meestal eerst een voornemen worden gestuurd.

Met een last onder dwangsom kan een gemeente afdwingen dat een bouwwerk wordt verwijderd, gebruik wordt gestaakt etc.

Is na de gestelde termijn de overtreding niet ongedaan gemaakt dan moet aan de gemeente een geldbedrag(en) worden betaald. Dit wordt ook wel het 'verbeuren' van de dwangsom genoemd. Het betalen van een dwangsom is géén afkoop; de gemeente kan daarna verder handhaven.

Een last onder dwangsom is een besluit. Tegen dit besluit kan, binnen zes weken, bezwaar worden gemaakt. In spoedsituaties kan naast bezwaar ook de rechter om een spoeduitspraak worden gevraagd (= verzoek om een voorlopige voorziening). De officiële invordering van dwangsombedragen begint met een invorderingsbeschikking.

Voordat een gemeente besluit tot een last onder dwangsom zal meestal eerst een voornemen worden gestuurd.

Legalisatie is het legaal maken van een illegale situatie.

Het bouwen van een huis zonder een omgevingsvergunning is illegaal (een overtreding). Wanneer er alsnog een omgevingsvergunning voor het huis wordt verleend, is er geen overtreding meer. Het huis is dan legaal (legalisatie).

Voor bouwen, gebruiken, kappen van bomen etc. kan een vergunning nodig zijn. In het verleden waren hier vaak losse vergunningen voor nodig: de bouwvergunning, de vrijstelling of ontheffing, de kapvergunning etc. Sinds 1 oktober 2010 is ter vervanging van de verschillende vergunningen de omgevingsvergunning ingevoerd.

De vergunning voor het bouwen van een huis heet dus niet meer een bouwvergunning maar een omgevingsvergunning (voor de activiteit bouwen).

Het voordeel van de omgevingsvergunning is dat ook andere zaken (kappen van bomen, strijd met het bestemmingsplan) in één keer geregeld kunnen worden. Deze vallen dan allemaal onder de omgevingsvergunning.

Niet alle vergunningen zijn opgegaan in de omgevingsvergunning. Zo zitten bijvoorbeeld de persoonsgebonden exploitatievergunning en Drank- en horecavergunning niet in de omgevingsvergunning.

Een toezichthouder is iemand die namens de gemeente nagaat of bepaalde wetten en regels worden nageleefd.

Een toezichthouder heeft een legitimatiebewijs dat is afgegeven door de gemeente.

Een toezichthouder is bevoegd om plaatsen en gebouwen te betreden. Een woning mag niet zonder toestemming van de bewoner worden betreden tenzij er een machtiging is van de burgemeester.

Tegen een handhavingsbesluit kan bezwaar worden gemaakt. Voor sommige zaken duurt die weg te lang. Bijvoorbeeld als u wilt voorkomen dat een dwangsom wordt verbeurd of dat de gemeente een bouwwerk laat slopen. In dat geval kunt u de rechter vragen een voorlopige voorziening te treffen.

De rechter kan besluiten om het handhavingsbesluit op te schorten. De dwangsom wordt dan (voorlopig) niet verbeurd of het bouwwerk wordt (nog) niet door de gemeente gesloopt. Dit oordeel van de rechter blijft van kracht totdat de rechter in een eventuele vervolgprocedure een definitief oordeel uitspreekt over de zaak.

Voorwaarde voor het vragen van een voorlopige voorziening is dat tevens bezwaar is ingediend.

Handhaving begint vaak met een brief van de gemeente met daarin het voornemen tot een besluit om te handhaven. Zo'n brief wordt ook wel vooraanschrijving genoemd.

In de brief wordt aangegeven dat er een illegale situatie is geconstateerd. Mogelijk stelt de gemeente gelijk een termijn om de illegale situatie ongedaan te maken.

Meestal staat in de brief een mogelijkheid tot het geven van een reactie (zienswijze) op het voornemen. In het geval u het niet eens bent met de gemeente is het verstandig om te reageren. In overleg met de gemeente is er mogelijk nog ruimte tot het aanvragen van een vergunning of aanpassing van het bouwwerk of gebruik etc.

Handhaving begint vaak met een brief van de gemeente met daarin het voornemen tot een besluit om te handhaven. De gemeente kan er ook voor kiezen om eerst minder formeel te werk te gaan.

Zo is het mogelijk dat de toezichthouder in een gesprek met u een termijn stelt om de overtreding ongedaan te maken.

Ook kan de handhaving starten met een waarschuwingsbrief. In de brief wordt aangegeven dat er een illegale situatie is geconstateerd. Mogelijk stelt de gemeente ook een termijn om de illegale situatie ongedaan te maken. Van een offcieel (voornemen tot een) besluit is in die fase dan nog geen sprake.

In reactie op het voornemen tot handhaving kunt u een zienswijze geven bij de gemeente. Een zienswijze is géén bezwaar. Er is de mogelijkheid om mondeling of schriftelijk de zienswijze te geven. Geadviseerd wordt om binnen de door de gemeente gestelde termijn de zienswijze in te dienen.

In de zienswijze kunt u aangeven wat uw mening is over de constatering van de gemeente ten aanzien van het bouwen of gebruiken. In overleg met de gemeente is er mogelijk nog ruimte tot het aanvragen van een vergunning of aanpassing van het bouwwerk of gebruik etc.

Is er sprake van grote spoed dan kan de gemeente de mogelijkheid tot het geven van een zienswijze achterwege laten. Overigens is ook in geval van spoed vaak nog de mogelijkheid voor de gemeente direct (telefonisch) contact met u op te nemen.